Riba Umbra krameria iliti „mrguda“ (crnka), u našoj zemlji trajno je zaštićena kao prirodna retkost od 1993. godine. Dugo se mislilo da u Srbiji živi jedino u Zasavici (rečici dugoj 33 kilometra) koja teče severnom Mačvom i južnom Vojvodinom.
Međutim, ispostavilo se da nije tako jer se i iz Specijalnog rezervara pridode „Kraljevac“ mogu pohvaliti da i u njihovim vodama obitava ova retka vrsta.
“Umbra je u Kraljevcu otkrivena monitoringom 2014. godine, tokom redovnog praćenje terena. Tada smo otkrili „mrgudu“ koja je, zbog prevelikog antropogenog uticaja, danas postala retka, ugrožena vrsta – kaže Aleksandar Sarmeš, upravnik rezervata SRP “Kraljevac”.
Taj retki soj nalazi se na IUCN Crvenoj listi ugroženih vrsta (Red List of Threatened Species), ima status ranjive vrste (Vulnerable A2c) – u Prilogu II Bernske konvencije kao strogo zaštićena vrsta, u Prilogu II Direktive o očuvanju prirodnih staništa i divljih biljnih i životinjskih vrsta (Council Directive – 92/43/EEC) i predstavlja jednu od „Natura 2000“ vrsta čije je očuvanje, uz proglašenje posebno zaštićenih područja, od zajedničkog interesa država članica EU.
U Srbiji je „crnka“ strogo zaštićena vrsta i nalazi se u Prilogu I Pravilnika o proglašenju i zaštiti strogo zaštićenih i zaštićenih divljih vrsta biljaka, životinja i gljiva (“Službeni glasnik RS”, br. 5/10 i 47/11).
Mrguda je riba prosečne veličine 5 do 9 centimetara, a težine između 5 i 8 grama: Stručnjaci je opisuju ovako:
Telo crnke je umereno izduženo, cilindričnog oblika i neznatno bočno spljošteno, prekriveno krupnim cikloidnim krljuštima. Glava je velika i zaobljena i delimično pokrivena krljuštima, rilo kratko, usta mala, oči relativno krupne. Vilice su kratke, sa sitnim zubima postavljenim u više nizova, koji se takođe nalaze na nepčanim kostima i na vomeru.
Nema prave bočne linije, ali se duž gornje polovine tela, od kraja škržnog poklopca do sredine repnog stabla, pruža svetložuta linija. Leđno peraje je dugo i pravougaonog oblika, smešteno na drugoj polovini tela, iza početka trbušnih peraja. Leđa crnke su smeđa do crvekasto smeđe boje, dok je u predelu trbuha svetlija. Na bokovima i glavi nalaze se nepravilno raspoređene tamnosmeđe pege, koje su na leđnom i repnom peraju poređane u jednom redu.
Vrsta je prepoznatljiva po polukružnoj liniji na zaobljenom, dificerknom repnom peraju. Prosečna veličina crnke je 5 do 9 cm, najviše do 17 cm, težine od 5 do 8 grama, ali su evidentirani i primerci od 27 g, maksimalne starosti 5 – 6 godina . Polni dimorfizam nije izražen.
Mrguda ili crnka naseljava basen Dunava i Dnjestra. Jedina je autohtona i reliktna vrsta iz roda Umbra u Evropi. U okviru današnjeg areala, populacije mrgude detektovane su u Austriji, Češkoj, Slovačkoj, Mađarskoj, Sloveniji, Hrvatskoj, Bosni i Hercegovini, Srbiji, Bugarskoj, Rumuniji, Ukrajini i Moldaviji.
U Srbiji se spominju nalazi ove vrste sa plavnog područja Dunava kod Negotina, Morave, Peka, donjeg toka Tise, na području Glušačke bare, Mačve i Podrinja, ušća Morave, rita preko puta Smedereva u Banatu, u kanalu Sibnica koji se nalazi u okviru Pančevačkog rita – ali je njeno postojanje danas potvrđeno samo u Zasavici, Kupusinačkom ritu i Deliblatskom jezeru.
Izrada ovog materijala omogućena je uz podršku američkog naroda putem Američke agencije za međunarodni razvoj (USAID) u okviru projekta „Zajedno za životnu sredinu“, koji realizuje Beogradska otvorena škola. Sadržaj ovog materijala isključivo je odgovornost Udruženja sportskih ribolovaca „Deliblatsko jezero“ i ne predstavlja nužno stavove USAID-a, Vlade SAD, BOŠ-a ili ostalih partnera na projektu.
