Mihajlo Stanković:  Pustiti da priroda radi svoje

Tribina pod nazivom  „Zašto su barska staništa važnaodržana je sredinom aprila u prostorijama Istraživačko – edukativnog centra Kraljevac u Deliblatu, a u okviru projekta Očuvanje barskih staništa SRP Kraljevca i okoline kroz dijalog sa lokalnim stanovništvom.

Jedan od panelista bio je i stručni saradnik-istraživač Mihajlo Stanković iz Specijalnog rezervata prirode Zasavica.

Mediji Stankovića, inače, predstavljaju kao najpoznatijeg biologa Srema i Mačve (koji je u „ovoj priči“ gotovo 40 godina), do sada je objavio veliki broj naučnih i stručnih radova (preko dvesta), kao i pet knjiga među kojima Vodozemci i gmizavci Zasavice (nastala kao rezultat desetogodišnjeg istraživanja) i Ptice Zasavice. Stankovićeva prva, četvrta i peta knjiga su bile posvećene opštim priridnim vrednostima Zasavice.

Na izuzetno zanimljivoj tribini u Deliblatu govorio  je o Barskoj paprati i barskoj koprivi – dva strogo zaštićena makrofita u Specijalnim rezervatima prirode Kraljevcu i Zasavici.

Na početku svog izlaganja Stanković je rekao da su i barska paprat (Thelypteris palustris) i barska kopriva (Urtica kioviensis) zaostavština poslednjeg lededenog doba (glaciacije).

Poznati biolog je potom upoznao prisutne sa izgledom barske koprive- Reč je o zeljastoj vrsti visine između 150 i 200 santimetara. Stablo je uspravno, nerazgranato, sa stršećim žarnim dlakama. „Ova kopriva žari bar tri puta jače od obične.“ Listovi su, kaže Stanković, naspramni, izduženi, po obodu grubo testerasti, prekriveni sa lica i naličja – žarnim dlakama. Od obične koprive razlikuje se po izraženim, krupnim, lisnim zaliscima u pazuhu listova. „Cela biljka, a posebno lišće je blistavo svetlozelenog izgleda.“

Kada je u pitanju njeno životno stanište (biotop), ova biljka raste u pojasu trstika na dubokom mineralno-tresetnom zemljištu i na plutajućim ostrvima. Javlјa se duž ostataka starih rečnih tokova sa razvijenim slojem nizijskog treseta u okviru sveze Phragmition communis.

U Srbiji raste u Vojvodini (Podunavlje i Posavini), Obedskoj bari, u okolini Petrovaradina, Čelareva, Kovina, Doroslova, Srbobrana, Turije, Šapca i u Bosutskim šumama.

Barska kopriva (Urtica kioviensis) je pontsko-panonski element, objašnjava Stanković.

Svoje izlaganje, biolog iz SRP Zasavice, nastavio je pričom o močvarnoj paprati (Thelypteris palustris) koju je takođe opisao: listovi su dugi do 120 santimetara, obično pojedinačni, uspravni, dvostruko perasti. Peteljka iste dužine ili malo duža od liske, zelenožuta, crnkasta i slabo ljuspasto dlakava pri osnovi lista.

– Listići prvog reda duboko su perasto usečeni. Listići drugog reda celog oboda ili slabo nazubljeni, pri osnovi međusobno srasli pri osnovi najveći, ka vrhu se smanjuju. Fertilni listići trouglasto srpasti, krupno nazubljeni i povijenog oboda.“

Raste na tresetnoj podlozi u tršćacima obrasta plitke sporotekuće ili stajaće hladnije vode u starim koritima i jezerima sa razvijenim slojem treseta, gde obrazuje busenove sa zemlјom i mulјem, objašnjava Stanković i dodaje da se biljka javlјa unutar reliktne zajednice Thelyptero-Phragmito-Salicetum cinereae..  (odnosno određene vrste paprati, trske i vrbe).

U Srbiji se ova biljka može naći na lokacijama: Obedska bara, Deliblatska peščara, Crna bara kod Kovina, Novi Sad, Kać, Srbobran, Jegrička, Stari Begej, Beljanska bara, Kraljevac, Carska bara, Zasavica, Krupačko blato, Negotinski rit, Veliki Štrbac, Debeli Lug, Blace jezero, Semeteško jezero, Vlasina…

– Prisustvo obe retke i reliktne vrste ukazuje na postojanje nizijskog treseta u čijem obrazovanju i učestvuje. Nizijska tresetišta su veoma fragilna staništa i zajedno sa mangrovama i koralnim grebenima su zbog njihovog gubitka i degradacije na globalnom nivou, kao i usled njihove neobnovlјivosti (jer nastaju pod specifičnim uslovima tokom dugog vremena). Ramsarskom konvencijom 2002. godine označena kao najranjiviji i najugroženiji tipovi vlažnih staništa“, kaže Stanković.

Inače, obe vrste su strogo zaštićene u Srbiji i prioritetne su Natura 2000 vrste za zaštitu prirode u Evropskoj uniji.

Stanković je na tribini govorio i o zahtevima staništa, specifičnim ugrožavajućim faktorima i merama za postizanje povoljnog statusa zaštite ovih vrsta.

Kada je u pitanju barska kopriva (Urtica kioviensis), njeno stanište mora da ima sezonske promene vodostaja sa rastućim vodama od marta do jula, dok bi od jula do novembra vode trebalo da budu opadajuće i niske. Ugrožavajući faktori ove vrste su: kanalisanje tokova, melioracija, modifikacija hidrogenskih uslova, upravljanje vodenim režimom, akumulacija organskih materija, isušivanje.

Mere za postizanje povoljnog statusa zaštite, kako navodi Stanković, bile bi: zabrana uklanjanja sedimenata iz rečnog korita, obezbeđivanje periodičnog rasta i opadanja nivoa vode, kontrolisano kretanje rečnih čamaca i dr.

Stanište močvarne paprati (Thelypteris palustris) zahteva prirodni vodeni režim sa periodničnim prolećnim plavljenjem i niskim nivoom vode u letnjem periodu, zatim očuvani optimalni pojas trske u odnosu na površinu slobodne vode, te očuvanje žbunaste močvarne vegetacije sa vrbom ivom.

Specifični ugoržavajući faktori su i ovde kao i kod barske koprive, kaže Stanković, „s tim što imamo i eutrofikaciju i invazivne vrste.“

– Mere za postizanje povoljnog statusa zaštite ove vrste su zabrana uklanjanja sedimenata na tresetištu i bilo kakvog narušavanja tresetnih staništa, zatim uklanjanje invanzivnih vrsta, kao i kupovina privatnih parcela da bi se priroda pustila da radi tu svoje, kako bi spasili staništa strogo zaštićenih ili prioritetnih vrsta.“

 

Projekat “Očuvanje barskih staništa SRP “Kraljevca” i okoline kroz dijalog sa lokalnim stanovništvom“ finansira USAID a sprovodi ga Beogradska otvorena škola sa svojim partnerima. Tribina je deo ktivnosti  petogodišnjeg projekta „Zajedno za životnu sredinu“ koji sprovode Beogradska otvorena škola i Američka agencija za međunarodni razvoj USAIDu saradnji sa Međunarodnom unijom za zaštitu prirode IUCN, Mladim istraživačima Srbije, Međunarodnom ekološkom organizacijom TNC, udruženjem ENECA i Američkom privrednom komorom u Srbiji AmCham.

error: Content is protected !!